Την Πέμπτη, 20 Φεβρουαρίου 2025, στο σχολείο, μας φιλοξενήσαμε την πρόεδρο του Συλλόγου Γυναικών Οιχαλίας, κα Σπυριδούλα Καψάλη, και την κα. Σταυρούλα Γαρίτου, μέλος του Συλλόγου, να μας μιλήσουν για την παραδοσιακή κουζίνα της περιοχής τα παλαιότερα χρόνια καθώς επίσης να μας παρουσιάσουν την παραδοσιακή φορεσιά της περιοχής της Οιχαλίας. Στο σχολείο μας, υλοποιούνται κατά το τρέχον σχολικό έτος, δυο πολιτιστικά προγράμματα σχετικά με την παράδοση της περιοχής μας, με θέμα: «Η παραδοσιακή κουζίνα του τόπου μας» και «Οι φορεσιές του τόπου μου», με υπεύθυνες καθηγήτριες την κα. Στουκογεώργου Αναστασία και την κα. Κομματά Αγορή αντίστοιχα.
Η κα. Γαρίτου φόρεσε την επίσημη παραδοσιακή φορεσιά, την «Νιοχωρίτικη» (Οιχαλιώτικη) φορεσιά, αποτελούμενη από το φουστάνι, την ποδιά και την τσίπα (μαντήλα). Όπως μα εξήγησε, παλιά τα υφάσματα ήταν μάλλινα υφαντά, τα έφτιαχναν οι γυναίκες στον αργαλειό σε χρώμα πράσινο, κόκκινο, μπλε και καφετί. Η ποδιά ήταν κεντημένη με λουλούδια σε διάφορα χρώματα. Στο λαιμό φορούσανε φλουριά και στη μέση ένα «ζωντσί» (ζώνη). Η τσίπα (μαντήλα) ήταν δεμένη περίτεχνα στο κεφάλι. Ο συγκεκριμένος τρόπος δεσίματος ονομαζόταν «μπερέτα». Οι τσίπες που φορούσανε ήταν δύο ειδών. Άλλοτε φορούσαν τη «φουρφούρα», η οποία τελείωνε σε μια πλατιά μαύρη δαντέλα. Και άλλοτε την τσίπα που στο τελείωμα της είχε μια τρέσα από «κουκούλια» κόκκινα. Η ανδρική φορεσιά, όπως μας είπαν στη συνέχεια, ήταν και εκείνη μάλλινη και περιελάμβανε το πουκάμισο, γιλέκο και σακάκι μαύρο και το παντελόνι ή μπουραζάνι λευκό. Η φορεσιά, γυναικεία και ανδρική, ήταν απλή, λιτή και κάλυπτε τις κοινωνικές υποχρεώσεις των ανθρώπων.
Διατροφικά οι κάτοικοι της περιοχής ήταν αυτάρκεις και καλύπτονταν από ό,τι παρήγαγε η γη. Στην καθημερινή τους διατροφή πρωταγωνιστούσαν το σιτάρι, το καλαμπόκι και τα λαχανικά από τον κήπο τους, ενώ το κρέας, τα ζυμαρικά και τα γλυκίσματα απουσίαζαν έντονα. Με τα προϊόντα που παρήγαγαν κατάφερναν να παρασκευάσουν όλων των ειδών τις πίτες εκτός από κρεατόπιτα (ρυζόπιτα, γαλατόπιτα, κολοκυθόπιτα, μπατζίνα, πλαστό και πισπιλίτσα -που ήταν ένα είδος χορτόπιτας με καλαμποκάλευρο), καθώς και ορισμένα είδη ψωμιού (εφτάζυμο, μπομπότα, κουλούρα, πρόσφορα). Επίσης, κάθε καλοκαίρι όλες οι οικογένειες έφτιαχναν τραχανά γλυκό και ξινό, ο οποίος επαρκούσε για όλον τον υπόλοιπο χρόνο. Αντίστοιχα, κάθε χρόνο, την τρίτη μέρα των Χριστουγέννων, σφάζανε το γουρούνι, που είχε η κάθε οικογένεια σπίτι της (αποκαλούσαν αυτή τη μέρα «γουρνοστέφανος»). Με αυτό το χοιρινό έφτιαχναν λουκάνικα (με χοιρινό και πράσα), βράζανε το χοιρινό λίπος φτιάχνοντας τη «λίπα» την οποία χρησιμοποιούσαν σχεδόν σε όλα τα φαγητά αντί για το λάδι που χρησιμοποιούμε σήμερα, και τις τσιγαρίδες, κομμάτι λίπους με λίγο χοιρινό κρέας.
Φαγητά όπως στιφάδο, τηγανιά, κοφτός και γενικά κρέας, κοσμούσαν τοτραπέζι τους μόνο σε ορισμένες ειδικές περιστάσεις όπως για παράδειγμα σε γάμους και γιορτινές μέρες (Κυριακή, Χριστούγεννα, Φώτα). Το Πάσχα το τραπέζι το μενού τους ήταν πολύ λιτό: αποτελούνταν μόνο από ψητό αρνί. Απουσίαζε η μαγειρίτσα, η οποία ήρθε στις διατροφικές συνήθειες των κατοίκων μεταγενέστερα. Την περίοδο της Σαρακοστής η πλειοψηφία των ανθρώπων νήστευε και τις 40 μέρες. Έτσι παρασκεύαζαν ειδικά νηστίσιμα σκευάσματα όπως λουκουμάδες, κουλούρα, λαγγίτες και ριτζέλια (κολοκύθι βρασμένο σε μούστο). Τέλος, το Ψυχοσάββατο έφτιαχναν πίτες, κόλλυβα και πρόσφορα -πάντα η κάθε νοικοκυρά στο σπίτι της- και τα μοίραζαν σε γείτονες, φίλους και συγγενείς. Στους γάμους το κέρασμα ήταν τα λουκούμια.
Με αξιοσημείωτο ενδιαφέρον οι μαθητές/-τριες ακούσαμε τις δυο κυρίες, να μας παρουσιάζουν στοιχεία της παράδοσης του τόπου μας, κατανοώντας τόσο τη σπουδαιότητά της όσο και το γεγονός ότι η παράδοσή μας, δεν αποτελεί απλά παρελθόν αλλά κατέχει σημαντική θέση στη ζωή μας και σήμερα. Όπως πολύ εύστοχα επεσήμανε η πρόεδρος του Συλλόγου Γυναικών Οιχαλίας: «Η παράδοση μας είναι σαν τις ρίζες ενός δέντρου. Στηρίζουν το δέντρο και του δίνουν ζωή! Χωρίς τις ρίζες το δέντρο θα πέσει..»
Ευχαριστούμε θερμά το Σύλλογο Γυναικών Οιχαλίας για την άμεση ανταπόκριση τους στο αίτημα των εκπαιδευτικών των προγραμμάτων, να έρθουν στο χώρο του σχολείου μας και να μοιραστούν μαζί μας τις γνώσεις αλλά κυρίως τα βιώματα τους.
Οι μαθήτριες της Α΄ Λυκείου
Μαρία Μελετίου
Μαρία-Ελευθερία Σκαρκάλη