Την Τρίτη 8 Απριλίου 2025, μαθητές και μαθήτριες του ΓΕΛ Οιχαλίας είχαμε την ευκαιρία να επισκεφτούμε την Σαρακατσάνικη Γωνιά του Συλλόγου Σαρακατσαναίων Τρικάλων «Τα Κονάκια». Η επίσκεψη μας εντάσσεται στο πλαίσιο δυο πολιτιστικών προγραμμάτων που υλοποιούνται στο σχολείο μας.
Η Σαρακατσάνικη Γωνιά του Συλλόγου Σαρακατσαναίων Τρικάλων “Τα Κονάκια” αποτελεί έναν σημαντικό πολιτιστικό και εκπαιδευτικό χώρο που μας συνδέει με την ιστορία και τις παραδόσεις των Σαρακατσαναίων. Η διδακτική επίσκεψη στον χώρο αυτό, αποτελεί μια μοναδική ευκαιρία να έρθουμε σε επαφή, μαθητές και εκπαιδευτικοί, με την παράδοση και την πολιτιστική κληρονομιά του σαρακατσάνικου λαού, μέσα από μια βιωματική εμπειρία.
Στον χώρο μας υποδέχτηκαν, ιδιαίτερα εγκάρδια, η αντιπρόεδρος του συλλόγου κα. Μαρία Ρούσσα, τα μέλη κ. Περικλής Πελεκάνος και κ. Χρήστος Σκυλοδήμος. Η ξενάγηση στην Σαρακατσάνικη γωνιά ξεκίνησε από το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου. Οι Σαρακατσαναίοι, είναι γνωστοί για την πίστη τους, τιμούν τον Άγιο Γεώργιο ως προστάτη τους και καθοδηγητή τους στην καθημερινή τους ζωή. Η κα. Ρούσσα ανέφερε ότι οι Σαρακατσαναίοι είναι μια από τις μεγαλύτερες και πιο χαρακτηριστικές φυλές των Ελλήνων, έχουν μια ιστορία που χάνεται στα βάθη των αιώνων. Ως νομάδες κτηνοτρόφοι, η ζωή τους ήταν στενά συνδεδεμένη με τη φύση και την κτηνοτροφία. Λόγω της μετακίνησής τους από τα «χειμαδιά» στα «ξεκαλοκαιριά», η κοινωνική τους οργάνωση, η καθημερινή ζωή, οι τεχνικές παραγωγής και τα ήθη τους διαμορφώθηκαν με βάση τις ιδιαιτερότητες του βουνού και των βοσκοτόπων.
Συνεχίσαμε την επίσκεψή μας στις παραδοσιακές κατοικίες, τα «κονάκια», που χρησιμοποιούσαν οι Σαρακατσαναίοι νομάδες. Μάθαμε για τον τρόπο κατασκευής τους, τα υλικά (ξύλο, άχυρο, πέτρα, φτέρες) που χρησιμοποιούσαν και μπαίνοντας σε ένα από αυτά αντιληφθήκαμε τον τρόπο ζωής τους. Στην μέση η γάστρα, υφαντά στα τοιχώματα και στα καθίσματα ,κιλίμια στο πάτωμα, ψηλά το εικονοστάσι, ο γύκος με το κλινοσκεπάσματα, με τα χαλκωματένια σκεύη. Εντυπωσιαστήκαμε με την προσαρμοστικότητα των Σαρακατσαναίων στις ανάγκες τους και την ζωή τους στην φύση.
Στην συνέχεια ξεναγηθήκαμε στο λαογραφικό μουσείο του συλλόγου όπου εκεί γνωρίσαμε την ανδρική και γυναικεία φορεσιά των Σαρακατσαναίων της Θεσσαλίας αλλά και άλλων περιοχών της Ελλάδας. Ήρθαμε σε επαφή με τα εργαλεία-αντικείμενα που χρησιμοποιούσαν στην καθημερινή τους ζωή, όπως τα παραδοσιακά σκεύη μαγειρικής και τα υλικά από τα οποία έφτιαχναν τα ρούχα τους. Μάθαμε για την ρόκα, την ανέμη, πως επεξεργάζονταν το μαλλί των ζώων, είδαμε την σαρακατσάνα να υφαίνει στον αργαλειό, την σαρμανίτσα που κοίμιζε το μωρό, την τάβλα που γύρω της, χαμηλά στο πάτωμα, έτρωγε όλη η οικογένεια, την λάμπα πετρελαίου που αποτελούσε το μοναδικό τρόπο φωτισμού, το μποτινέλο που χτυπούσαν το γάλα για να πάρουν το βούτυρο.
Οι διατροφικές τους συνήθειες σχετίζονταν με ότι παρήγαγε η γη και ότι έπαιρναν από τα ζώα τους . Έτρωγαν πολύ λίγο κρέας αλλά τρέφονταν με χόρτα, τυροκομικά προϊόντα , τραχανά. Φημισμένες είναι οι σαρακατσάνικες πίτες και αποτελούν ένδειξη της φιλοξενίας τους. Είχαμε τη χαρά να γευτούμε μια παραδοσιακή τυρόπιτα. Όμως η επίσκεψή μας δεν είχε φτάσει στο τέλος της. Μια έκπληξη μας επιφύλασσε η κα. Ρούσσα. Η σαρακατσάνικη μουσική ήχησε και ο χορός αρχίνησε. Μαθητές και μαθήτριες πιαστήκαμε στο χορό (στα τρία και συρτός) και ο πρωτοχορευτής ανέμιζε ψηλά τον φλάμπουρα.
Η διδακτική αυτή εμπειρία ενισχύει σε εμάς τους μαθητές, τη σημασία της παράδοσης και της πολιτιστικής αυτογνωσίας, προσφέροντας ταυτόχρονα ένα πολύτιμο μάθημα σεβασμού στην ιστορία, την κληρονομιά και την αλληλεπίδραση με το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον. Η Σαρακατσανική Γωνιά δεν είναι μόνο ένας χώρος εκπαίδευσης και αναψυχής, αλλά και ένα ζωντανό μνημείο της Σαρακατσάνικης παράδοσης. Μέσα από την διατήρηση των εκθεμάτων, ο Σύλλογος Σαρακατσαναίων Τρικάλων “Τα Κονάκια” διασφαλίζει τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς και την ενεργό συμμετοχή των νέων γενεών στη διατήρηση της ταυτότητας των Σαρακατσαναίων.
Αναμφίβολα, η επίσκεψη αυτή μας άφησε πολλές και πολύτιμες γνώσεις και μας δίδαξε την αξία της διατήρησης της πολιτιστικής κληρονομιάς μας. Μέσα από την επίσκεψη καταλάβαμε καλύτερα τη σημασία του σεβασμού στη φύση, την οικολογία, καθώς και τη δύναμη της παράδοσης στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων. Είμαστε ευγνώμονες για την εμπειρία αυτή και σίγουρα θα την θυμόμαστε για πάντα!
Μαθητές Α΄και Β΄Λυκείου
ΓΕΛ Οιχαλίας